Λευκίμμη, το τιμωρό χέρι του Λαού και ο εμφύλιος του 1798-1801

Πηγή έμπνευσης για την πρόχειρη αυτή ιστορική αντιπαραβολή των γεγονότων του φετινού καλοκαιριού στη Λευκίμμη, με την περίοδο 1797-1801 αποτέλεσε η ιστορική έρευνα που περιέχεται στο σπάνιας αξίας βιβλίο του Τέλλου Χ. Πανδή «Η μεσαιωνική Νότια Κέρκυρα 1204-1814, Βαϊλαρχία Αλεύχιμμου, Bandiera Melichia».

Το μικρό αυτό κείμενο είναι το δικό μου δημόσιο ευχαριστώ προς το συγγραφέα για τη συνεισφορά του στη διάσωση της συλλογικής μνήμης, και προς τους συντρόφους και τις συντρόφισσες που, ενάντια σε θεούς και δαίμονες, συνεχίζουν με αμείωτη πίστη τον αγώνα τους για μια Λευκίμμη Ανοιχτή και δικαιωμένη.   

Σπύρος Κοντομάρης

Στις 17 Οκτωβρίου 1797 με τη συνθήκη ειρήνης του Καμποφόρμιο (Campo Formio), μεταξύ Γαλλίας και Αυστρίας, επισφραγίζεται η κυριαρχία των δημοκρατικών Γάλλων στα Ιόνια Νησιά, τη Πάργα, την Άρτα. Η κατάρρευση της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας αποδέσμευσε τις ελληνικές ενετικές κτήσεις και τα στρατεύματα της Γαλλικής Επανάστασης αποτέλεσαν το νέο ιδιοκτήτη τους.

Έξι αιώνες κράτησε η ενετική φεουδαρχική σκλαβιά και δουλοπαροικία, χωρίς καν τον ενδιάμεσο ρόλο των Κοτζαμπάσηδων όπως συνέβαινε στην υπόλοιπη τουρκοκρατούμενη Ελλάδα, μέχρι που τα Ιόνια και η Κέρκυρα ιδιαίτερα, γίνονται το πεδίο βιαιότατων ταξικών και κοινωνικών γεγονότων.

Στο άκουσμα της επικείμενης πολιτειακής αλλαγής και της έλευσης των φλογερών Γάλλων επαναστατών, αιώνες σκλαβιάς και καταπίεσης από Ενετούς και Αρχόντους, ξεσπούν και αναβλύζουν με τη μορφή της μαζικής και ανεξέλεγκτης λαϊκής τρομοκρατίας.

Στο κενό εξουσίας που δημιουργείται, οι ακτήμονες καταπατούν, λεηλατούν και καταλαμβάνουν όλο τον πλούτο που για αιώνες παράχθηκε από το δικό τους ιδρώτα. Όσοι Ευγενείς και Αρχόντοι γλύτωσαν οι ίδιοι και οι οικογένειες τους από την Τρομοκρατία των «Ιακωβίνων της Κέρκυρας», εγκαταλείπουν την Πόλη και λουφάζουν στην ύπαιθρο.

Στις 29 Ιουνίου 1977 οι Γάλλοι Δημοκρατικοί φτάνουν στην Κέρκυρα με επικεφαλής της «Μεραρχίας της Ανατολής» (αποτελούμενη από 11 γαλλικά και 4 ενετικά πλοία) τον Κορσικανό στρατηγό Ανσέλμο Τζεντιγί (Anselmo Gentilli), και μέσα σε παλλαϊκή πανηγυρική φρενίτιδα καθαιρούν τον Φτερωτό Λέων, σύμβολο της ενετικής κυριαρχίας, υψώνουν την γαλλική σημαία κάτω από τους ήχους της Μασσαλιώτιδας και φυτεύουν συμβολικά το δέντρο της Ελευθερίας με τον κόκκινο σκούφο της γαλλικής επανάστασης στην κορυφή του.

Είναι η πρώτη φορά που οι ακτήμονες πληβείοι αποκτούν δυνατότητα άσκησης πολιτικών δικαιωμάτων, ελευθερία λόγου και ιδιοκτησίας, είναι η πρώτη φορά που οι δουλοπάροικοι έρχονται μπροστά στο ενδεχόμενο να πάψουν να εξαναγκάζονται, να εκμεταλλεύονται, να βιάζονται για όλη τους τη ζωή από τους Ενετούς Ευγενείς και το ντόπιο αρχοντολόι.

Τίτλοι ευγενείας, οικόσημα, χρυσόβουλα, το λαομίσητο Libro d’ Oro και άλλα σύμβολα της κοινής κυριαρχίας που σχημάτισαν οι Ενετοί μαζί με το ντόπιο αρχοντολόι πετάχτηκαν στην πυρά την ώρα που ο Τζεντιγί διακήρυττε στη Σπιανάδα την κοινωνική Ελευθερία και Ισότητα και ανέλυε τους στόχους του γαλλικού Διευθυντηρίου που επιθυμούσε να εγκαταστήσει στα Επτάνησα την αστική δημοκρατική ισοπολιτεία.

Σ’ αυτό το πρωτόγνωρο πανηγύρι λαϊκής αφύπνισης και σπασίματος των προαιώνιων αλυσίδων, είναι πραγματικά εκπληκτική η ικανότητα των ντόπιων αρχόντων με την οποία ξεπερνούν το σοκ από το λουτρό αίματος, προσαρμόζονται στα νέα δεδομένα και γιορτάζουν μαζί με τους πρώην δούλους τους και τους Γάλλους τη νέα πολιτειακή κατάσταση προκειμένου να ανακτήσουν γρήγορα τα δικά τους συμφέροντα.

Στο φόντο αυτών των εξελίξεων στα Επτάνησα και με ανοιχτό το ενδεχόμενο η κοινωνική αναταραχή και η ταξική λύσσα να περάσει στην ηπειρωτική Ελλάδα, ξεχάστηκαν τα Ορλοφικά και συνάφθηκε πάραυτα η ανίερη Ρωσοτουρκική Συμμαχία μεταξύ της Τσαρικής Ρωσίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με τελικό στόχο και κατάληξη την κοινή στρατιωτική τους επέμβαση στην Κέρκυρα λίγους μήνες μετά.

Το κερκυραϊκό αρχοντολόι εκμεταλλευόμενο την απουσία πολιτικού στόχου στον προσανατολισμό των επαναστατημένων ακτημόνων και την αδυναμία θέσπισης του νέου δημοκρατικού κράτους, κατέβαλε κάθε δυνατή προσπάθεια να φέρει την γαλλική κατοχική αρχή και τους ακτήμονες τον ένα απέναντι στον άλλον, αποδυναμώνοντάς τες αμφότερες.

Οι Ευγενείς αξιοποιώντας τόσο τις διεθνείς εξελίξεις όσο και το γεγονός ότι η νέα πολιτειακή κατάσταση δεν είχε ωριμάσει στη συνείδηση των ακτημόνων αλλά είχε ουσιαστικά επιβληθεί άνωθεν, κινήθηκαν αποτελεσματικά σε τρία επίπεδα.

Πρώτον, συνδέθηκαν γρήγορα με τις ρωσοτουρκικές διαθέσεις και ουσιαστικά ενθάρρυναν και προετοίμασαν την επέμβασή τους.

Δεύτερον, έπεισαν τη γαλλική κατοχική διοίκηση στην Κέρκυρα να εξαπολύσει φορολογικό και στρατιωτικό πογκρόμ στην κερκυραϊκή ύπαιθρο για την εξασφάλιση της οικονομικής της επιβίωσης.

Τρίτον, φρόντισαν να δυσφημίσουν κάθε δημοκρατικό απελευθερωτικό κοινωνικό μέτρο των «άπιστων και άθεων Γάλλων», όπως η ίδρυση του πρώτου τυπογραφείου με ελληνικούς χαρακτήρες στην Ελλάδα, η εκτύπωση του κατασχεμένου επαναστατικού υλικού κατά τη σύλληψη του Ρήγα στην Τεργέστη με την επιμέλεια του συντρόφου του Χριστόφορου Περραιβού, η ίδρυση δημόσιας βιβλιοθήκης, η ίδρυση δικαστηρίων, η απαλλαγή από τις αναγκαστικές αγγαρείες στις Δημόσιες Αλυκές και κυρίως η απελευθέρωση του εμπορίου από την υποχρεωτική αρπαγή και επανεξαγωγή των κερκυραϊκών προϊόντων ως βενετσιάνικα.

Σε όλη αυτή την αναταραχή, η Λευκίμμη αποτελώντας το μεγάλο κοινωνικό και παραγωγικό εργοστάσιο της γεωργικής, κτηνοτροφικής και αλιευτικής δραστηριότητας, πόνεσε ακόμα περισσότερο από την πολιτειακή μετάβαση.

Η Λευκίμμη ήδη από τον 14ο αιώνα αποτέλεσε σημείο έντονης δημογραφικής ενίσχυσης της εδρεύουσας στην Πόλη της Κέρκυρας, Ενετικής διοίκησης των Επτανήσων και της ευρύτερης περιοχής.

Οι τεράστιες δυνατότητες μαζικής φεουδαρχικής γεωργικής εκμετάλλευσης του Κάμπου της Λευκίμμης, η εύκολη πρόσβαση στην απέναντι ηπειρωτική ακτή, ο φυσικός ελλιμενισμός στο Ποτάμι και η ανάγκη προστασίας της Νότιας Κέρκυρας από τουρκικές και πειρατικές επιδρομές, επέβαλαν τον υπό ενετική καθοδήγηση εποικισμό της Λευκίμμης.

Η πληθυσμιακή σύνθεση της περιοχής δεν είχε σε καμιά περίπτωση ενιαίο εθνικό χαρακτήρα, αλλά αποτέλεσε πολυεθνικό και πολυπολιτισμικό χωνευτήρι χριστιανών και οθωμανών κατατρεγμένων εξαθλιωμένων προσφύγων από τουρκοκρατούμενες περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας, καθώς και στρατιωτικών οικογενειών Κρητών, Ναυπλιωτών και Μονεμβασιωτών, με μόνο παρονομαστή την φύλαξη των συμφερόντων της ενετικής κυριαρχίας και της ντόπιας τάξης των Ευγενών. 

Η παρουσία ιδιαίτερα χειραφετημένων οικογενειών προσφύγων, φαίνεται ότι επέδρασε αποφασιστικά στα γεγονότα του 1797-1801. Μετά το μακέλεμα των δυναστών του, το επαναστατημένο πλήθος στη Λευκίμμη βρέθηκε στα πρόθυρα της αλληλοεξόντωσης, καθώς ελλείψει των νέων κανόνων αναδιανομής της γης,  ξεκίνησε να λύνει με τα όπλα τις διαφορές του πάνω στην κατακτημένη γη.

Η στρατιωτική επέμβαση των Γάλλων στη Λευκίμμη με στόχο τον τερματισμό της αλληλοεξόντωσης του ντόπιου πληθυσμού, παλινόρθωσε εκεί πολύ γρηγορότερα από την υπόλοιπη Κέρκυρα την κυριαρχία των Αρχόντων αποκαθιστώντας μέρος της πρότερης κατάστασης και δημιουργώντας πολύ αρνητικά αισθήματα απέναντι στη γαλλική διοίκηση.

Διόλου τυχαία η ρωσοτουρκική απόβαση στην Κέρκυρα λίγους μήνες μετά, τον Οκτώβρη του 1798, με επικεφαλής τον Ναύαρχο Ουσακώφ, ξεκινά από το κοινωνικά και γεωστρατηγικά φιλικό έδαφος της Λευκίμμης.

Έχοντας στα χέρια του προκηρύξεις του πατριάρχη Γρηγορίου του Έ και την συμβολή του ντόπιου εκκλησιαστικού Κλήρου, η ρωσοτουρκική στρατιωτική επέμβαση επενδύθηκε πολιτικά με κηρύγματα θρησκευτιού μίσους για το «άπιστο γένος των Γάλλων» και τον «έκλυτο και ασεβή βίο τους» και με παραινέσεις προς τους Χριστιανούς Λευκιμμιώτες να «υποταχθούν προς την Οθωμανική Βασιλεία με μεγάλα προνόμοια ελευθερίας».

Αναθερμάνθηκαν τότε τα άσβηστα εμφύλια μίση που η γαλλική επέμβαση μόνο προσωρινά είχε κατορθώσει να καταπραΰνει. Νέες εμφύλιες σφαγές έλαβαν χώρα στη Λευκίμμη που γρήγορα χωρίστηκε στο φιλοτσαρικό και το φιλοδημοκρατικό στρατόπεδο με νικητές τους πρώτους.

«…εν Λευκίμμη οι χωρικοί ερεθιζόμενοι υπό των πρώην ευγενών και κυρίων των, εστασίαζον κατά των καθεστώτων της δημοκρατίας…»

Η Λευκίμμη αυτοανακηρύχθηκε ρωσική κτήση και η σημαία της τσαρικής Ρωσίας κυμάτισε στο καμπαναριό των Αγίων Θεοδώρων στη Λευκίμμη, σημείο εκκίνησης πολυπληθέστατου ένοπλου τμήματος φιλορώσων Λευκιμμιωτών εθελοντών, το οποίο ηγήθηκε της τετράμηνης αιματηρής πολιορκίας της Πόλης της Κέρκυρας με θύματα 2.000 Γάλλους και 2.000 Κερκυραίους υποστηρικτές τους.

Με την αποχώρηση των Γάλλων δημοκρατικών και την υποτέλεια των Ιονίων εξ΄ αδιαιρέτου σε Ρωσία και Τουρκία, το ντόπιο αρχοντολόι επανέκτησε σχεδόν το σύνολο των προνομίων του, τίποτα όμως δεν ήταν πια ίδιο.

Στις αρχές του 1800, ο Ουσάκωφ αποβιβάζεται για 2η φορά στη Λευκίμμη κατ΄ εντολή του Προέδρου του σεβαστού Σενάτου (Γερουσίας) της Κέρκυρας, Πρίγκιπα Γεωργίου Θεοτόκη, για να ελέγξει την παραμένουσα χαοτική κατάσταση και το νέο γύρο εχθροπραξιών στην «μακρινή και αυθαδέστατη» Λευκίμμη μεταξύ των χωριών Αναπλάδων και Ριγκλάδων.

Σήμερα,

διακόσια και πλέον χρόνια μετά, το διεθνές και εγχώριο πολιτικό περιβάλλον εμφανίζει εκπληκτικές ομοιότητες με την περίοδο της ψεύτικης λευτεριάς των Γάλλων δημοκρατικών και της ρωσοτουρκικής ανακατάληψης της Κέρκυρας, με τη Λευκίμμη να γίνεται και πάλι το σημείο βίαιης αναμέτρησης πολιτικών επιδιώξεων, ταξικών ανταγωνισμών και επιχειρηματικών συμφερόντων.

Το Κεφάλαιο κατέστησε τη Δημόσια Αρχή σκυλάκι του καναπέ που εκτονώνεται με ακίνδυνα γαυγίσματα. Κυβέρνηση και Τοπική Αυτοδιοίκηση αποτελούν ενεργούμενα επιχειρήσεων, συμφερόντων και σύγχρονων Ευγενών Ξενοδόχων και Εργολάβων.

Η ψεύτικη «πρώτη φορά αριστερά» τσακίστηκε στα βράχια της συνεχιζόμενης κατασταλτικής κατοχής της Λευκίμμης από τα ΜΑΤ, με την ψήφο των περιφερειακών και δημοτικών συμβούλων του ΣΥΡΙΖΑ και των εκ των υστέρων ανανηψάντων συμβούλων της ΛΑΕ.

Οι προδομένες ριζοσπαστικές προσδοκίες που έθρεψαν στη Λευκίμμη τα συντριπτικά ποσοστά στο ΟΧΙ του δημοψηφίσματος, μετατράπηκαν σε ακροδεξιούς πυρήνες ανοχής και συμπάθειας προς την εγκληματική ναζιστική οργάνωση της ΧΑ.

Η ανάδυση ενός ανιστόριτου τοπικισμού γύρω από το αίτημα της «καθαρότητας του λευκιμμιώτικου αίματος» (limpieza sangre «Μόνο η Λευκίμμη») και για το «ποιος είναι ο πιο Λευκιμμιώτης» η οποία αγνοεί την πολυπολιτισμική μήτρα του τόπου μας μέσω του μεσαιωνικού εποικισμού από κάθε λογής εθνότητα, θρήσκευμα και γλώσσα. 

Η εξελισσόμενη «εμφύλια» πολιτική αντιπαράθεση στο εσωτερικό του κινήματος της Λευκίμμης, μεταξύ της εργατικής αντιφασιστικής πτέρυγας και της πλευράς που κηρύττει ότι συμμαχεί και με το διάβολο (επιχειρηματίες, αστυνομία, ΧΑ, κανάλια) προς όφελος της Λευκίμμης, συνεχίζει να κρατά σε απόσταση και επιφυλακτική την κοινωνική πλειοψηφία.

Η επανεξαγωγή του γεωργικού θησαυρού μας ως «ιταλικού».

Η εκκαθάριση των δημοκρατικών παππάδων από τις εκκλησίες της Λευκίμμης.

Η αναβάθμιση της ρώσικης εκκλησιαστικής και επιχειρηματικής παρουσίας.

Η σύναψη ρωσοτουρκικής συμφωνίας απέναντι στην εντεινόμενη νατοϊκή πρόσδεση της Ελλάδας και της ευρύτερης περιοχής.

Η καλλιέργεια κλίματος λαϊκής δυσαρέσκειας απέναντι στο ΣΥΡΙΖΑ από θρησκόληπτες και φασίζουσες αφετηρίες.

Το σπάσιμο κάθε κοινωνικού δεσμού ανάμεσα στις κινητοποιούμενες λαϊκές μάζες και τις (μόνο σε θεωρητικό επίπεδο προοδευτικές) πραχτικά αντιλαϊκές κυβερνητικές και αυτοδιοικητικές αρχές.

Η έλλειψη ολοκληρωμένης πολιτικής κατεύθυνσης από την πλευρά του Κινήματος και τα πολιτικά δάνεια από ουσιαστικά εχθρικά κοινωνικά εγχειρήματα.

Η νομική και πολιτική καθοδήγηση μέρους του κινητοποιούμενου κόσμου από επιχειρηματίες και συνδικαλιστές της αστυνομίας.

Η δυναμική ανάδυση της ιστορικά ριζωμένης στη συλλογική συνείδηση, αντίδρασης και καχυποψίας της Λευκίμμης απέναντι στην εξουσία της Κέρκυρα, επ’ αφορμή και όχι με αιτία την επιχειρούμενη λειτουργία του ΧΥΤΑ Λευκίμμης.

Ο χρονικά απροσδιόριστος, αλλά σίγουρα βαθύς μέσα στους αιώνες, άνισος επιμερισμός του συνολικού κοινωνικού βάρους των Αρχόντων της Κέρκυρας στην πλάτη των πληβείων της Λευκίμμης.

« Κριτά δικεότατε και αυθέντα ημον […] ης τούτο μόνον λιπούντε και βαρένοντε οπου βλέπουσι τους συμπολίτας τους σινναδέλφους τους ισότιμους και ελεύθερους ητίτους μουτσιπαλισταδες να πάσχοντε με τρόπους βαρετούς και μη αρεσκούμενους να ιποχρεόνουσι πάλιν καθος και πρότερον τους ανθρώπους του αλευχιου ης την βιασμένην δούλευσις τον αλικιον […]», Τ. Πανδή Η μεσαιωνική Νότια Κέρκυρα 1204-1814, σελ.176.

Από το 2008 η Λευκίμμη υπήρξε για όλη την Ελλάδα το νικηφόρο παράδειγμα τοπικής λαϊκής αντίστασης και αγωνιστικότητας απέναντι σε μια άδικη και καταστρεπτική κοινωνική και περιβαλλοντική πολιτική.

Δέκα χρόνια μετά, η Λευκίμμη παλεύει με τη Σκύλλα του ΣΥΡΙΖΑ και τη Χάρυβδη της ΧΑ, παλεύει με τους Ξενοδόχους, με τους Εργολάβους, με τα ΜΑΤ, με το Δήμο, τη Περιφέρεια, το επαπειλούμενο πρόστιμο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Παλεύει και για τη συγκρότηση της σε ένα ανώτερο επίπεδο συνείδησης, λαϊκής αυτοδιάθεσης και συμμετοχής.

Η «ανεπίσιμη» ιστοριογραφία και η προφορική παράδοση παρότι συστηματικά εξαφανισμένες από τον δημόσιο λόγο, έχουν μεγάλη αξία σε αυτή την προσπάθεια. Ξεγυμνώνουν την ανιστόρητη «ελλαδικότητα» της ακροδεξιάς και αποκαλύπτουν κρυμμένους πολιτικούς δρόμους που συνδέουν τη λαϊκή κληρονομιά με το αίτημα της σύγχρονης αντικαπιταλιστικής χειραφέτησης.

Σ’ αυτούς του δρόμους καλούμαστε να προχωρήσουμε.

σχετικά άρθρα :

Να μάθει όλη η Ελλάδα ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δολοφονεί τη Λευκίμμη

Δεν «περνάει» στη Λευκίμμη το στημένο παιχνίδι ΣΥΡΙΖΑ-ακροδεξιάς

Λευκίμμη : Θλιβερή «δημοσιογραφία» και απεγνωσμένη ψηφοθηρία τρέφουν το δίπολο Κυβέρνησης και Ακροδεξιάς